Onderhoud
Een saxofoon is een onderhoudsgevoelig instrument. 24 tot 27 toongaten en gaatjes die met een wirwar van kleppen, stangen en veertjes moeten worden bediend. Een goed functionerende saxofoon speelt prettig en biedt gemakkelijk het hele scala aan tonen. Een slecht onderhouden instrument speelt moeizaam.
Het is dan ook van belang dat een saxofoon regelmatig wordt onderhouden. De diagnose is tijdens een kopje koffie al snel gesteld. De reparatie kan variëren van een slordige 5 - 15 minuten tot een volledige revisie.
Prijzen voor de reparaties worden van te voren afgesproken met een kleine slag om de arm. De kosten voor grote reparaties en speciaal hele revisies en restauraties worden eerst ingeschat. Later wordt het de saxofoon zorgvuldig bekeken desnoods uit elkaar gehaald om de werkelijke kosten te bepalen.
Op zaterdag wordt er niet gerepareerd, wel kunnen saxofoons gebracht worden ter controle!
EHBO top 10
1) KLEP PLAKT.
Door het blazen komt er veel vocht in de saxofoon. Dit vocht (condens & speeksel) bevat suikers en andere plakkerige stoffen. Het komt ook op de polsters. Vooral de kleppen, die in ruststand dicht zitten, kunnen daardoor behoorlijk plakkerig worden. De bovenste kleppen, de Gis (linker pink) en de lage Dis (rechter pink) hebben hier veel last van. De hoge kleppen en de lage Dis druk je zelf open, maar de Gis moet door een veer open gedrukt worden. Dat laatste geeft wel eens problemen. Oplossing: de saxofoon goed droog maken na het spelen en bovengenoemde kleppen eventueel extra (door middel van absorberend vloeipapier). Polster en toonrand schoonmaken met een wattenstaafje en een sopje of spiritus. Als de polster droog is kun je met een wattenstaafje wat talkpoeder opbrengen. Meestal moeten bovengenoemde polsters wat vaker vervangen worden. Bij de Gis kun je de veer die de klep open drukt extra aanspannen. MAAR dan moet de contra veer (die 'm dicht drukt) vaak ook extra aangespannen worden. En de linker pink is al niet zo sterk......
2) DE SAX WIL ALLEEN MAAR HOGE TONEN SPELEN.
Dan staat één van de octaaf klepjes open of één van de hoge kleppen. Staat het octaaf klepje bovenop de nek open, verbuig het dan. Gewoon met één hand de nek en octaaf beetpakken (klepje staat nu open) en met de andere hand het klepje meer naar het gaatje toe buigen. Het octaaf mechanisme is vrij kwetsbaar omdat hier twee delen van de sax in elkaar geschoven worden. Deze onderdelen krijgen nogal eens een oplawaai. Bijv. bij het in de koffer terugleggen van de sax. Gebruik daarom ook altijd een octaaf kleppen beschermer (zwarte dop). Het kan ook zijn dat één van de bovenste kleppen is verbogen door stoten. Gewoon voorzichtig terug buigen. Het liefst zo dat de ring in de polster weer precies op het toongat valt. Echt hoog piepen wordt meestal veroorzaakt door het riet en/of het mondstuk.
3) EEN KLEP IS INEENS LAM.
Elke klep heeft een veertje dat de klep steeds in de ruststand terug duwt. Deze veertjes kunnen wel eens per ongeluk afhaken. Weer aanhaken met een haaknaald of pincet. Als het veertje is afgebroken naar de reparateur gaan. Voor tijdelijk is dit manco uitstekend te verhelpen met een elastiekje.
4) METAAL OP METAAL GEKLEPPER.
Kurkje of viltje ontbreekt of is eraf gevallen. Zelf weer aanbrengen met lijm. Niet te dik, niet te dun. Metaal op metaal geklepper door speling in de asjes is ernstiger. Het kan vaak tijdelijk worden verholpen door het asje extra te oliën, anders moet de vakman eraan te pas komen.
5) LOSSE SCHROEVEN EN ASJES.
Als je een schroefje verliest, is het meestal niet zo gemakkelijk een nieuw te krijgen. Controleer daarom regelmatig of alle schroefjes nog vast zitten en/of asjes er niet uitlopen. Je kunt ze met een kleine schroevendraaier weer vastdraaien. Controleer hierna of de klep nog wel soepel loopt en draai de schroef of as eventueel toch iets losser. Eventueel kun je de schroef of as vastzetten met blanke nagellak.
6) ER VALT EEN POLSTER UIT.
Dit mag eigenlijk nooit gebeuren, maar toch..... Lijm dezelfde polster er in dezelfde positie weer in. (Met bisonkit of liever schellack.) De kans dat deze polster goed sluit is vrij klein. Zie dit als een noodoplossing en laat het ooit checken door de reparateur.
7) LAGE D & Dis KLINKEN VOOS.
Dit heeft elke sax min of meer. Het is te corrigeren door de lage C (rechter pink ) verder open te zetten. (Haal bv met een scheermesje iets vilt weg) en/of zet onder het spelen de lage Cis (linker pink) open. De lage D en Dis zullen nu helderder klinken.
8) SOLDERING LAAT LOS.
Noodoplossing: vastlijmen. (Reparateurs hebben hier een hekel aan).
9) VALS.
Dit kan aan de bouw van het instrument liggen, dan is er weinig aan te doen. Het kan ook aan het afstellen van de balans liggen (dikte van de kurkjes, viltjes etc.). Dat is in beperkte mate te verbeteren. Of: het instrument lekt. Dit is uiteraard te verhelpen, liefst door de reparateur.
10) LEK.
Het meest voorkomende manco is en blijft : LEKKEN!. Lage tonen spreken moeizaam en alleen geforceerd aan. Dit is te horen en eventueel te zien. HOREN: Laat alle kleppen open staan (midden Cis) . Speel nu met lichte vinger druk zachtjes blazend naar beneden toe (dus C,B,Bes,A,etc.) Gaat de toon "blubberen" en "sputteren", dan lekt de sax. Hoe lager de toon, hoe moeizamer veelal het blazen. (Opeenstapeling van lekken). ZIEN: Maak zelf een zwakstroom fiets lamp (12V) of een kleine TL buis (PAS OP 220 VOLT) aan een draad en hang deze in de saxofoon. Sluit met lichte vinger druk de kleppen. Elk kiertje dat je nu ziet, is er één te veel.
OPMERKING 1.
Het zelf aanbrengen van een nieuwe polster is tamelijk eenvoudig. Als noodoplossing kan dit je tijdelijk uit de problemen helpen. Het goed laten sluiten van een polster is, zoals gezegd, moeilijk en hooggekwalificeerd monnikenwerk. Verkijk je hier niet op!
OPMERKING 2.
Een NIEUWE saxofoon betekent absoluut niet dat deze ook goed functioneert. Dikwijls zijn verscheidene polsters behoorlijk lek. Dit geldt ook voor de duurdere merken!
OPMERKING 3.
In de nazomer, bij het begin van het seizoen , is de werkdruk veelal idioot hoog. Iedereen komt dan met reparaties en revisies met de vraag: "kan het morgen klaar?" Dikwijls hebben we in deze periode een flinke wachtlijst. Heb je het vermoeden dat je sax flink gerepareerd moet worden, laat dit dan in het veel rustigere voorjaar doen.
Op zaterdag wordt er niet gerepareerd, wel kunnen saxofoons gebracht worden ter controle!
Zo onderhoud je Saxofoons.
Dagelijks Ervan uitgaande dat er dagelijks gespeeld wordt, hieronder de handeling na iedere speelbeurt.
Het riet moet van het mondstuk worden afgehaald, het liefst afgespoeld met een beetje water, maar in ieder geval goed gedroogd door het even langs een lapje of je kleren te halen. (Uiteraard altijd naar de tip van het riet toe vegen.) Het mondstuk moet gedroogd worden met een doekje (oud laken, zakdoek o.i.d.), anders vormt het achtergelaten speeksel een laagje in je mondstuk. Niet alleen vies, maar ook niet bevorderlijk voor klank en stemming. De hals moet ook worden gedroogd. Er zijn voor alle saxen speciale wissers in de handel. Vooral in de licht golvende tenorsaxhals blijft veel speeksel achter. Verwijder het mondstuk altijd, de kurk blijft dan langer goed. Tenslotte om te voorkomen dat de polsters nat de koffer ingaan, wordt er ook een wisser via de beker door de body gehaald. Te natte polsters drogen hard op, de toongaten worden dan, op den duur, niet meer afgesloten. Het gevolg daarvan is dat de sax niet meer goed bespeelbaar is.
Wordt het instrument opgeborgen in de koffer, dan moet bij alt en tenor een nekstop of octaafdop in de body worden gezet. Deze beschermt het stangetje dat de hoogste octaafklep bedient. Laat, als de sax niet direct vervoerd wordt, de koffer een beetje openstaan, achtergebleven vocht kan dan nog verdampen. Denk erom dat je altijd de koffer goed afsluit als je de saxofoon wilt vervoeren, en dan altijd met het deksel tegen je been. Hierdoor voorkom je dat je sax “te pletter”valt.
|
Laat je sax nooit langdurig op zijn speciale standaard staan. Stof komt overal tussen, gevolg is dat assen slechter werken en polsters veel eerder verouderen. De beste bergplaats is en blijft de koffer.
Maandelijks
Het mondstuk en de hals kunnen even afgespoeld worden onder de kraan. Gebruik hiervoor nooit zeep of iets dergelijks. Schoonmaakazijn kan wel helpen om hardnekkige kalkaanslag op je mondstuk te laten verdwijnen, maar wees voorzichtig. Leg je mondstuk nooit in een bakje met water of azijn, het zou erg verkleuren.
Voor een ieder die last heeft van een koortslip kan ook alcohol (70%, verkrijgbaar bij drogist) voor de nodige ontsmetting zorgen.
Smeer regelmatig wat kurkvet op de kurk van de hals. Het mondstuk gaat er dan makkelijker op en de kurk brokkelt minder snel af.
De body kan met een droge doek afgestoft worden. Haal ook eens een stofzuiger door de koffer. Denk erom dat bij het afstoffen je vinger of je doek niet aan een van de scherpe veertjes blijft hangen. Ze breken snel en zijn lastig te vervangen. Gebruik nooit zilverpoets of andere poetsmiddelen. Voor een mooi glimmend effect zijn speciale poetsdoeken te koop.
Jaarlijks
Eigenlijk zou iedere sax elk jaar nagekeken moeten worden door de vakman. Hij hangt een klein lampje in de body en controleert zo of de polsters nog goed sluiten. Hij vervangt de uitgedroogde, harde, plakkende polsters en controleert of alle kurkjes, viltjes en veertjes nog intact zijn. Assen en rolletjes worden geolied.
Meestal kost een nakijkbeurt niet zo veel, kijken kost niets, en je voorkomt een algehele revisie. Zo’n algehele revisie is erg duur, de sax wordt volledig uit elkaar gehaald, opnieuw bepolsterd, sluitend gemaakt en schoongemaakt. Bij goed onderhoud zal dit pas na ongeveer tien/vijftien jaar nodig zijn.